Mostrando entradas con la etiqueta historia Portugal. Mostrar todas las entradas
Mostrando entradas con la etiqueta historia Portugal. Mostrar todas las entradas

martes, 25 de mayo de 2021

Notas de historia. Cambios na organización do territorio galego medieval: Das parrochiae ás parroquias.

 


Roque Sanfiz Arias

            BLOG     MAZARELOS

Un dos elementos máis característicos da distribución espacial galega é a parroquia. Unha unidade territorial que forma identidades e crea lazos veciñais nun primeiro plano. Para nós é unha realidade cotián inmutable e a súa orixe é frecuentemente asociada co Parroquial Suevo. Sen embargo, cómpre revisar o que queda daquel documento nas nosas parroquias.

O Parrochiale Suevum consiste nunha lista de trece sedes episcopais que pertencían á antiga provincia da Gallaecia e que formaban o Reino Suevo. Para cada unha das sedes establécense unha serie de parrochias, ecclesias ou pagus que as compoñen. Ao comezo do documento dise que a súa data de redacción sería do século VI. Porén, esta datación é moi controvertida[1].

A autenticidade do Parrochiale Suevum foi posta en cuestión en moitas ocasións. Mais que pola falsidade do documento enteiro por posibles modificacións levadas a cabo en épocas posteriores. Unha delas é a máis que posible inclusión dos arciprestados de Bezoucos, Trasancos, Labacengos, Arros e Seaya como parrochiae pertencentes á sede de Iria polo bispo de Lugo no século XI.

Obtida do catálogo da exposición In tempore Sueborum.

Como sinala López Alsina, a sede de Lugo poñería en circulación un texto modificado conscientemente en varios casos, un deles sería este. No século XI estábase levando a cabo un proceso de restauración de sedes episcopais e Lugo tiña certos intereses en contentar á sede de Iria. Esta posibilidade non descarta que estas entidades territoriais existisen previamente ó século XII, de feito aparecen mencionadas en documentos do século X.

No século IX a monarquía reestruturou a trama diocesal galega, sen realizar unha revolución e valéndose das estruturas preexistentes. As parrochiae foron convertidas en arciprestados e estes tiñan un plano administrativo superior de dioceses ás que estaban adscritos.

Na maioría dos casos houbo unha continuidade da relación parroquias-sedes do Parroquiale Suevum coa de arciprestados-dioceses xurdida no século X. Noutros casos foron tomados certos arciprestados para adscribilos a outra diocese. É o caso das parroquiae asturianas que no Parroquiale Suevum estaban adscritas á sede britoniense -xa desaparecida no século XI- e que foron ser outorgadas á diocese de Oviedo, creada pola monarquía asturiana no século IX.

Isto fálanos de que as parrochiae como entidade territorial eran un espazo dalgunha maneira cohesionado que non conviña separar. É posible establecer a súa continuidade dende a época sueva, sendo aproveitadas en futuras reordenacións da trama eclesiástica pasando por unha adaptación ás súas novas denominacións, funcións e obrigas da nova estruturación pero sen chegar a ser disoltas para formar novas entidades ex nihilo.

Se queremos achegar a mirada á organización da poboación é imprescindible falar das igrexas ou ecclesiae. Estas eran a unidade mínima de organización eclesiástica e á vez, a mais próxima e ligada ao pobo, agrupado ao seu redor. Un dos elementos que nos falan máis claramente da fixación da poboación son as necrópoles, pero tamén pode observarse noutros como o pago de décimos[3].

Froito da relación tanto espiritual como económica da xente coa igrexa vai xurdir a parroquia como institución. Pese a que derive do termo suevo refírese a un marco territorial diferente, a denominada “parroquia clásica” pola historiografía.

O elemento fundamental é a igrexa parroquial. Podían ser fundadas tanto por eclesiásticos, mosteiros, señores laicos ou mesmo por comunidades de campesiños. Para fundala era necesario facer unha dotación material que garantise a supervivencia do templo, limitando o carácter social dos seus fundadores; non podía fundar unha igrexa quen quixera senón que ademais debía ser capaz de mantela.

No momento de formación de moitas das igrexas parroquiais simplemente se produciu un proceso de aproveitamento das igrexas rurais altomedievais, conservando ademais o seu emprazamento e advocación[4]. Antes da formación das parroquias clásicas, dentro das chamadas parroquias antigas -as mencionadas no Parroquiale Suevum– tamén había unha igrexa cabeceira da parroquia antiga, caracterizada por ser o lugar onde recibían o bautismo os fieis da zona[5].

As igrexas parroquiais pasaron entón a ser o elemento central dunha pequena entidade territorial que operaba nun primeiro plano, tendo por riba outros niveis de administración eclesiástica, de menor a maior tamaño: os arciprestados, os arcediagados e as dioceses.

O Concilio de Coyanza de 1055 supuxo un punto de inflexión para a organización parroquial. Co animo de reconstruír o ordenamento eclesiástico dende as súas bases, ordenouse a que todas as igrexas rurais cabeceiras de freguesía debían formalizarse como parroquia clásica formando así un mapa de parroquias clásicas que cubrise todo o territorio[6].

A reforma gregoriana do século XI tivo grande influencia nos cambios de propiedade das igrexas parroquiais. A partir dese momento, os laicos víronse obrigados a cedelas á Igrexa como institución, conservando unha sorte de privilexio ou custodia sobre elas, o chamado padroado.

A parrochia sueva non desapareceu mais adaptouse ás novas realidades eclesiásticas e políticas. A súa continuidade foi mostra da súa validez como entidade ordenadora de territorio. Ao mesmo tempo a poboación foise repartindo pola xeografía galega en función dunhas novas entidades, as parroquias. Parrochiae e parroquias seguen tendo moita influencia na poboación e nas súas identidades mais compre ver a súa orixe para entender as diferenzas.

Mapa das parroquias galegas na actualidade.

 

[1]Usamos neste caso a edición incluída no Itineraria et alia geographica, publicado por Brepolis en 1975.

[2]López Alsina, F. (1999). Parroquias y diócesis: el obispado de Santiago de Compostela. P. 312.

[3]López Alsina, F. (2002). El Encuadramiento eclesiástico como espacio de poder : de la parroquia al obispado. P. 439.

[4]Ibídem. P. 433.

[5]Ibídem. P. 455.

A imaxe de portada é unha miniatura de Martiño de Braga do Códice Albeldense. Obtida do catálogo da exposición In Tempore Suevorum. Dispoñible en http://www.intemporesueborum.es/gl/catalogo/.

Artigo revisado o 11 de febreiro de 2021.

martes, 3 de diciembre de 2019

De vez em quando um livro. Assi nasceu uma lingua

Venâncio lanza nestes días o seu último libro na Coruña, Vigo e Santiago
Wook.pt - Assim Nasceu Uma Língua

Qual é a origem da língua portuguesa?

porto-601455_1280
O leitor Paulo Vieira enviou-me esta mensagem:
Ouvi-o na Prova Oral afirmar que a nossa língua vem do galego e estava agora a ler uma notícia do Público sobre os Lusíadas, a que fez referência no artigo da língua bastarda, e nessa notícia é dito que a obra tem uma forte influência do castelhano, língua que aparentemente era muito usada na corte.
Fiquei interessado e gostava de esclarecer quais as origens da nossa língua. Recomenda algum livro sobre o tema?
No final deste artigo, deixo algumas sugestões de leitura.
Mas antes, porque esta compulsão para escrever parece não ter cura, vou tentar explicar aquilo que sei (ou penso saber). Mas tenho de avisar: não sou linguista histórico. Sou um tradutor e professor que estuda linguística por motivos práticos e junta a isso uma paixão pela disciplina.
Pois bem: a verdade é que gosto muito da história da língua — e julgo ser este um tema que nos interessa a todos. Com base no que fui aprendendo ao longo dos anos, mas também com base na leitura dos livros e artigos que refiro no final, aqui fica o meu resumo (os erros, claro, serão meus e não dos livros e artigos — ressalve-se!).

O português vem do galego?

Enfim: todos nós que dizemos falar português e todos os que dizem falar galego falamos qualquer coisa que teve origem nos falares da Galécia, ali no noroeste da Península. Durante séculos, o latim trazido pelos soldados e colonos romanos e adquirido por toda a população foi sofrendo transformações — não as podemos ver em tempo real, porque ninguém as registava ou escrevia, mas, muitos séculos depois, quando finalmente a língua começou a ser escrita, havia nesse território uma língua já formada, com verbos próprios, com formas próprias, com características que a identificam e a distinguem das outras línguas em redor.




Gallaecia
A Galécia romana. A nossa língua terá nascido no triângulo que corresponde, de forma muito pouco rigorosa, à metade noroeste do território a verde.
O que chamavam as pessoas a essa língua que já era, em muitos aspectos, a nossa? Não lhe chamavam nem galego nem português: chamavam-lhe linguagem, com toda a probabilidade. Era a língua do povo. Nós, agora, olhando para trás, podemos chamar-lhe «português», o que não deixa de ser anacrónico, ou «galego», o que não deixa de assustar algumas almas mais sensíveis, ou «galego-português», para agradar a gregos e a troianos (como se esses fossem para aqui chamados). Na escrita, durante todos esses séculos do primeiro milénio, o latim continuou rei e senhor.
Quando Portugal se tornou independente, começámos a usar a língua que existia no território, que era ainda apenas o Norte. Não a escolhemos de imediato, pois nos primeiros tempos o latim ainda foi a língua oficial. Mas, devagar, a língua que era de facto falada começou a infiltrar-se nos textos escritos, às vezes de forma imperceptível, outras vezes de forma mais clara.
O país expandiu-se para sul e, com ele, veio a língua, claro. O português nasceu nesse canto noroeste e expandiu-se até ao Algarve (e, mais tarde, até além-mar). Por alturas de D. Dinis era já a língua oficial.
Depois, no final do século XIV, temos revoluções, a batalha de Aljubarrota… — a nobreza nortenha perde influência, a burguesia lisboeta alça-se à posição de classe dominante (e tudo o mais que faz parte da História). Lisboa é agora a capital e a nação esquece-se que a língua veio do norte, não foi criada em todo o território nacional. O que se falava em Lisboa seria esse galego-português que viera para sul com a Reconquista. Houve, claro, algumas intrusões do moçárabe, a linguagem latina do sul (com muitos arabismos). Mas, nas suas estruturas e características principais, a língua que Portugal assumiu como sua é a língua criada na Galécia: não houve um ponto em que o galego e o português se tivessem separado claramente.

Influências castelhanas no português literário

Não houve um ponto em que o galego e o português se separassem claramente. Mas há, isso sim, algum afastamento da língua padrão em relação ao que se fala mais a norte. Muito desse afastamento fez-se também por causa das influências externas. Com a corte em Lisboa, e durante muitos séculos (na época de Camões, por exemplo), o castelhano teve uma influência que hoje poucos imaginam. Os escritores portugueses também escreviam, muitos deles, em castelhano. Liam em castelhano. A igreja usava muito o castelhano. A corte também usava o castelhano. Era a língua de prestígio. As misturas eram inevitáveis…
Ora, o português popular de todo o país não sofreu estas influências de forma tão marcada. Assim, arrisco-me a dizer que o português popular manteve durante mais tempo uma maior grau de semelhança com o galego do que o português-padrão — talvez por não ter tanta influência castelhana. Principalmente no Norte, o português e o galego mantiveram-se tão próximos que a fronteira era difícil de traçar. Mais a sul, na Corte, na capital, a língua “desgaleguizava-se” (ver artigos de Fernando Venâncio citados abaixo). Para as elites lisboetas, o galego e o português do Norte começaram a soar a português da província. E, no entanto, era de lá que tinha vindo a língua…
Depois, o castelhano deixou de ser uma influência forte no português (aí por volta do século XVIII); vieram então as influências francesas e, já bem entrado o século XX, começamos a olhar para o inglês.
Sim, sempre fomos uma língua que sofreu influências fortes de outras culturas. Podemos não gostar do facto, mas é isso mesmo: um facto. Não fiquem horrorizados: o castelhano também teve vagas dessas, o francês idem — então o inglês nem se fala. Não percam muitas horas de sono com isso — e, depois, a língua vai atrás da cultura, neste ponto: se quisermos uma língua pura, temos de fechar a cultura a influências exteriores. As línguas mais puras são as mais isoladas, as menos importantes.
Para terminar este resumo muito resumido, diga-se que o português-padrão se expandiu de forma fenomenal durante o século XX, com a escola, a televisão, a rádio, a imprensa. Aí, as formas do sul começaram a suplantar as outras formas, que subsistem, mas com menos força. O português começou a tornar-se mais homogéneo (e menos nortenho/galego) — mas tudo isto já é história das últimas décadas…

E o galego?

Bem, quanto ao galego, lá em cima, num país sem corte, uma sociedade rural, não sofreu tanta influência castelhana até muito tarde, embora essa aparente pureza seja apenas reflexo do isolamento da sociedade. Grande parte da população galega, aliás, só terá começado a sentir a invasão da sua língua pelo castelhano quando a escolaridade obrigatória apareceu no horizonte — e a televisão, jornais, etc. Ou seja, para muitos galegos, o castelhano tornou-se influência no século XX (nas elites terá sido antes, claro). Apesar de tardia, a influência do espanhol é avassaladora, claro está. Aliás, chamar-lhe influência será um eufemismo cruel. O espanhol não influenciou o galego: o espanhol começou a substituir o galego. Afinal, o Estado é o espanhol e a escolaridade da população foi em castelhano até muito tarde. Ou seja, nos séculos XIX e XX, o galego levou uma coça de que ainda não se levantou, apesar de, desde os anos 70, o governo autónomo ter, oficialmente, uma política de defesa da língua.
Alguns galegos tentam aproximar a sua língua do português para assim melhor se defenderem do peso do castelhano; outros apostam num galego autónomo tanto do castelhano como do português. Mas que o galego e o português ainda estão mais próximos do que imaginamos, isso é indesmentível: então quando começamos a olhar para o vocabulário popular, aquele que muitos desprezam injustamente, começamos a ver como falamos uma língua que não deixa de ser muito galega.

Em resumo…

… o português tem origem no latim popular falado no noroeste da Península, na Galécia Magna, língua essa a que podemos chamar galego por ser uma língua da zona do Reino da Galiza, uma língua já com características muito próprias séculos antes da existência de Portugal. Ao tornar-se a língua dum estado independente a sul, chamado Portugal, a língua passou a chamar-se português — e com esse nome foi transplantada para os outros países que a falam. Apesar das mudanças a sul, a língua mantém uma forte proximidade com o que se fala a norte da fronteira. Essa língua portuguesa, como é típico duma língua dum país de cultura aberta a outros povos, sofreu grandes influências exteriores: do castelhano, do francês, do inglês… Até hoje. Também nos dias de hoje as formas mais padronizadas do português começam a suplantar as formas mais populares entre a população em geral — enquanto na Galiza, o castelhano avança.
Isto é uma explicação simplificada, claro está. É ainda a minha forma de o explicar: outros dariam ênfases a outras partes ou acrescentariam pontos talvez importantes… Se alguém quiser corrigir, matizar, completar, os comentários estão abertos!
(Proponho ainda que dê uma vista de olhos pelas histórias romanceadas que escrevi e que tentam dar uma ideia do que foi o percurso do idioma nesses primeiros séculos: «História Secreta da Língua Portuguesa».)
Bem, mas a pergunta era outra: que livros de especialistas podemos ler sobre o assunto?
Proponho dois livros breves, recentes, sobre a História da língua:
  • Introdução à História do Português, de Ivo Castro (um livro académico e actualizado, com fartos exemplos concretos).
  • História do Português, de Esperança Cardeira (um livro brevíssimo, editado numa colecção da Caminho sobre temas de linguística).
Proponho também três artigos de Fernando Venâncio sobre o assunto (convém dizer que as aulas que o autor deu na FCSH, este ano, permitiram-me aprender muito sobre as origens da língua):
Adenda em Outubro de 2019: os artigos de Fernando Venâncio que referi acima foram uma amostra das investigações do linguista no que toca à origem da língua. Em 2019, publicou o livro Assim Nasceu Uma Língua, um percurso interessantíssimo pelas origens do português. Fica como sugestão para quem quiser saber mais sobre a pergunta do título.

   Mais recente, 3 dezembro,  na sua presentação do livro na Galiza, aquí uma entrevista na Voz de Galicia.  

Presentação do livro em Braga. 

miércoles, 8 de mayo de 2019

Faladoiro (lugar no que se murmura)

Quienes lucha por separado son vencidos juntos   (Tácito)


 Releer la Decadencia.  La vanguardia. Un  repaso por la historia y cataluña. 

 Resultado de imagen de fotos els segadors

o exilio galego do século XIV 

 Recreación do asasinato de Xoán Andeiro a mans do mestre de Avís, futuro rei de Portugal.Óleo de 1860 de José de Sousa custodiado no Museo Nacional de Soares dos Reis de Porto.

 Recreación do asasinato de Xoán Andeiro a mans do mestre de Avís, futuro rei de Portugal.Óleo de 1860 de José de Sousa custodiado no Museo Nacional de Soares dos Reis de Porto.

Comer menos= vivir más.  

 woman eating hamburger : Foto de stock

Fraga deja de ser hijo adoptivo de Ferrol 

 

 Manuel Fraga Iribarne In 1980 - : Fotografía de noticias

 

miércoles, 23 de enero de 2019

Da Gallaecia o Regnum suevorum e o Regnum Galiciensis

Da Gallaecia o Regnum suevorum e o Regnum Galiciensis. Suevos, Galegos, Priciliano, Martinho do Dumio e de Correctione Rusticorum. Sobre Priciliano e a sua época.  

Magnífica exposição de Anselmo López Carreira neste video. 

 

 Outros post do blog para complementar. 

A identidade galego-portuguesa na idade media.


miércoles, 6 de junio de 2018

A invención da Gallaecia e a minaría do ouro.




Vou contar un pouco de que vai este libriño 
de «A invención da Gallaecia 
e a minaría do ouro» Vai ser longo, confío que pague o esforzo..

O libro é unha proposta sobre as oríxenes históricas da Gallaecia, 
a única provincia romana que foi entidade político-administrativa 
dende a fundación polo emperador 
Augusto no -15. (Prov. Transduriana) até hoxe. (sigue→)
Con permiso do autor, a quem pedi licença 
para fazer este post, apanhei no Twiter isto que da pé 
o próximo  lanzamento do seu livro 
sobre a Gallaecia e a mineria. 
Ahí vão os retalhos do twiter,
 a espera da 
publicación do livro que parece muito interesante. 
 
O eido da Gallaecia romana orixinal desenvolveuse entre o Douro,
 o Esla e o Navia, espazo que ven coincidir 
coa extensión do mundo castrexo. 
Logo chegou moito máis lonxe, cubrindo toda a meseta norte, 
o que aínda se mira no espallamento do topónimo 'castro'. (→)

O eido da Gallaecia romana orixinal desenvolveuse entre o Douro, 
o Esla e o Navia, espazo que ven coincidir coa extensión do mundo 
castrexo. Logo chegou moito máis lonxe, cubrindo toda a meseta norte,
 o que aínda se mira no espallamento do topónimo 'castro'. (→)

Añadir leyenda






¿Que vencella a minaría do ouro coa provincia da Gallaecia? Neste espazo a minaría galaicorromana do ouro deixounos unha abraiante coleción de buratos, furnas, cavadas, foxos, cabornas, bornas, sirias, ensilias, covas, sinais dunha minaría extensísima e intensísima. 





 




O mundo castrexo non era homoxéneo. Na costa, estes «lusitanos das montañas» (Estrabón) mantiñan un activo comercio co Mediterráneo a través de Gades, ruta que os gregos chamaron das Casitérides. Para o comercio de que? Pois dun metal estratéxico: a casiterita ou Estaño. (→)




 





Os castrexos da zona de Porto, (Cale - Kallaikoi) foron dos primeiros en se defender dos romanos. E eles chamaron así a tódolos castrexos. Coa presión romana, nesta zona costeira surxiron grandes castros e os símbolos dunha nova riqueza e dunha nova xerarquía guerreira.. (→)
 

 Os galaicos tiñan minas de estaño, mais tamén ouro. Moito. Algo polo que os aristócratas romanos como Xullo César debecían. O ouro era moito máis ca riqueza, era un arma política.
 

Após de moito loitar, fixeron un pacto. Os galaicos pasaban a ser «aliados» dos romanos (o que quere dicir súbditos, claro, mais cun trato preferente). Liberdade a cambio de laboria-las minas e loitar do lado dos romanos. O pacto quedou sinalado nas moediñas de caetras  



En canto que Augusto someteu a ástures e cántabros, os galaicorromanos comezaron a explota-las minas dos ástures, ó leste do Navia e do Invernadoiro. A tradición mineira dos galaicos e a organización romana deron nunha combinación perfecta, seica demasiado...
 

Os galaicorromanos abrollaron a maior febre mineira da Antigüidade. Chegou tanto ouro do NO da Iberia a Roma que no ano 69, tras dunha serie de conspiracións, o gobernador da Citerior e logo o da Lusitania foron nomeados emperadores.  

Foi o ano dos 4 emperadores. A primeira gran crise do Imperio. ¡¡O ouro galaicorromano estaba a merca-lo trono de Roma!! O problema foi remediado por Vespasiano concendendo a toda Hispania a cidadanía itálica. Un fito e un privilexio extraordinario. 
 
 Xa cos privilexios adquiridos, os galaicorromanos comezaron despoboa-los castros e a vivir en vilas, ó xeito dos romanos. No s.IV a Teodosio o Grande, derradeiro emprerador de todo o Imperio, Hidacio dicíanlle galaico, inda que era de Cauca, até alí chegaba a Gallaecia. 
 
 A identificación da elite galaicorromana co país era xa o bastante forte como para que cando os invasores suevos establecero o primeiro reino independente da Europa, non crearon a Suabia, senón o reino suevo da Gallaecia.
 

Esta é a tese histórica. E é importante porque danos a medida do esforzo posto nesta minaría e a medida do valor do ouro minado, alén das cantidades e os teores. Sen entende-los incentivos dos galaicorromanos para mina-lo ouro, so mirariamos buratos e cavadas.  

Pero o libro non só a unha historia de romanos e galaicos, de imperios e conquistas, de asoballamento e civilización. Tamén é un libro que fai xeo-arqueoloxía aplicada para interpreta-las pegadas mineiras nos montes da Groba e o Baixo Miño. 
 

Temos, por exemplo, o senlleiro Monte Furado de Covas, no río Coura, en Portugal, q inda que moito máis estreito, é máis longo que o coñecídismo de Quiroga, está moitísimo mellor conservado e até segue a existi-lo encoro que lle daba servizo.  


Os montefurados usábanse para relaboriar os refugallos desbotados ós ríos nas zonas mineiras, especialmente nas cheas de inverno. As actuais pesqueiras tamén pudieron ter o seu orixe nesta época, funcionando en orixe como trallos de ouro.


No Baixo Miño temos senlleiros exemplos de minaría en primario, en secundario, e de solos, da que ninguén fala nunca, porén ser-la orixe das meirandes pebidas douro das que se teñen noticia.  


Nas minas de Messegães, Monção, ou A Grobia de Arbo, gabias de exploración de centos de metros cavan até as raigañas dos bancais e mesmo do xabre para abroia-lo paleorrelevo do río e as covichas e fendas que entrampan as pebidas de ouro 


E por Salvaterra, Ponteareas, As Neves ou Salceda temos as impresionantes furnas drenantes para quitar auga dos montes e levala ás minas. Coma os montefurados, outra tecnoloxía galaica, algo que non se coñece en ningún outro sitio do Imperio

 Unha chea de minas, grandes e pequenas, centos de grandes laborías e pequenos traballos de exploración espallados por toda Galicia e que quedaron na memoria popular de Galicia até hoxe. Esta é a pegada da máis grande febre do ouro que viviu o mundo até a Idade Moderna.





jueves, 29 de marzo de 2018

A identidade Galego-Portuguesa na Idade Media.


         I.   Introdução.  Outra historia.
    
       Hoje mais que nunca motivado entre outras coisas pela globaliçação, há uma forte demanda e corrente de renovação da historiografia medieval.Além de uma maior aportação arqueolóxica pelos meios mais modernos de exploração e certidão de documentos e restos históricos. 
      Esta renovação historiográfica é em resumo e dito com outras palavras: tentar de  contar todas as  coisas ou de outra maneira, buscando a verdade sobre a Idade Media.Nesa procura, topamos de frente com o  concepto das identidades nacionais na Idade Media. Ainda não estamos a falar  dos estado nação  que nascerão no trânsito da Idade media a Idade moderna. No caso de Portugal   a partires do século XII e  em Espanha entre o XV e o XVI. 
      No caso que nos atinge, este tema das identidades nacionais foi sempre obviado pelos historiadores espanhois e portugueses,incluindo historiadores de hoje em dia.  E sobre a Idade media ditou-se um manto de oscuridade e olvido para pôr em valor y realçar a criação dos estados nação. Obviando o paradigma de que tudo tem nacemento na Idade Media, e facendo uma viagem por lá, podemos  fazer e achar respostas e explicações.

      No noso caso, tanto no que é a historia de Portugal como na de Espanha o relatorio da Idade Media basease nas crónicas medievais e fundamentalmente na narração da figura  dos reis. Esta forma de olhar a historia da  Idade Media,  além de chamarlhe escura,   sintetiza-se numa sucesão de nomes de reis e rainhas que  se uniam em matrimonio entre eles seguindo os intereses económico-político dos reinos que representavam. E no caso da coroas portuguesa, castelhana e aragonesa, misturavam-se uns com os outros, como visibilização das uniões políticas.  E era a forma  mais evidente de fazerem política tanto interior como exterior. 
    Esta historiografia, chamada positivista, obvia o papel da sociedade, dos motivos e dos cambios sociais, e a origem das nacionalidades medievais. Embora a historigrafia marxista, que faz uma renovação na historia en quanto a valorizar o papel da sociedade e o estudio económico dos cambios sociais na idade media, também obvia o estudo da nacionalidaes medievais. Sem duvida  este concepto magoa tanto a uns como outros. A os  positivistas porque da outra visão da  historia que contradice parte do mito da criação do estado nação do romantismo. O marxista porque iste concepto cheira-lhe a nacionalismo no confronto com o internacionalismo.
        Em resumo, quer se queira quer não,  a Idade  Media historiográficamente é molesta, enfada e  incomoda e como consequência é  maltratada por uns e outros. E  cada um conta da festa como lhe vai,  cada um di e obvia o que lhe interessa. E pior ainda digamos que está contada de vagar, cos olhos de  hoje e com fontes parciais e arrimando a brasa a nossa  sardinha. 
     Nesta revolução historiográfica  há  uma explicação global da historia que  atinge  as  identidades colectivas  medievais. Quer dizer, ir  além do  simples estudo da política dos reis  e das institucions medievais. 
      Além disso, se quisermos estudar, comprender ou saber os porques das identidades nacionais que foram sobrevivindo nos séculos, como pasa em Espanha, só podemos fâ-lo sabendo que e como foram as identidades colectivas medievais. 
          Nesta forma de olhar para a história há que clarificar que  está o método historiográfico marxista das superestructuras nas  que a a economia e a sociedade condicionam as institucions, a política  e a cultura e viceversa. E ahí é , nesa forma de procurar, como nos encontramos com as identidades nacionais medievais. A historiografia tradicional só nos vai dizer que  Alfonso VI de Leão era emperador, no entanto queremos saber o porque o era, e porque deixo de  sê-lo, que idioma falava, e onde arrancava o seu poder e como era a sua relação cos árabes e o porque das suas conquistas até chegar a Sevilla, por por um exemplo.Que era o reino de Leão, onde estava ou como se repartía o poder etc. 

      As identidades nacionais medievais nacem mais da influência socio-cultural que  da política-institucional. Estas identidades são mais conhecidas por uma língua, uma sociedade de historia comúm e costumes, e de uma economía relacionada mais de que  a sua indentidade seja política e tenha uma representação institucional. 

          A Idade media é a origem e onde se formaram as nações modernas e as nacionalidades políticas sem estado. Para compredermos  a configuração moderna dos estados temos que fazer uma viagem inevitável a Idade Media. Quer se queira quer não. Quando não se quere, é evidente que   por não tirar o velo das mitificações que sobre todo no século XIX se fizeram sobre a formação dos estados modernos.Esta mística e  procura de origens inmutáveis, ancorados em tempos históricos interesados deu lugar a uma deturpação na narrativa da historia medieval, como ha disse.  Para concretizar um outro estudo  sería pôr em questão o significado dos mitos do que foi  a  Lusitania, os Visigodos,  Don Pelayo , a invasão moura etc. E sería por o foco em muitos outros personagens e factos olvidados ou mal contados. 

         O estudo da formação das nações de hoje e das nacionalidades tem o atractivo de encontrarmos  que o Estado medieval como hoje o entendemos não existía. Este Estado que era o Feudalismo na altura era feble, nada que ver com a nossa concepção moderna de Estado nem tampouco das  monarquias absolutistas, ainda não andamos nesa leira.
    Esta debilidade do sistema Feudal provoca  um desenvolvemento muito grande do que hoje se chama a sociedade civil e uma importância mais  grande,  da que nos dizeram,  das clases populares- 
     É importante ter esta visão do momento histórico, fazer um esforço de abstração da  nossa concepção do Estado, para comprendermos um bocado como estava urdida-entrelaçada-tecida a estructura social-cultural-política.  É dificil, porque temos  dentro de nós o relato medieval de reis  e de  estados medievais, dos que nos transmitiram e que  no nosso imaginário convertemos em reis governantes de territorios homogéneos  que se cinguem os territorios dos estados  de hoje. É normal, pensar assim,  se a nossa ensinança chega o límite de explicar-nos a chegada dos visigodos como origem de Espanha, quando os visigodos chegaram aquí por acaso e porque os francos não consentiram o seu asentamento na Galia.Assim o  grande e errante povo godo, que percorreu  durante seis séculos a Europa  o leste do Danubio de sur a Norte e que foi dos primeiros en cruzar o Danubio por fim e  de esta forma ficou divido emtre ostrogodos na Italia e visigodos em uma das partes  do que hoje é o territorio de Espanha. Também ocorre que se passamos a falar  de Afonso Henriques já estamos a pensar no Portugal de hoje que já existía dende os Lusitanos. Ou se falarmos do reino de Leão já pensamos na creação de Espanha e Leão como parte de Castilha, asento histórico de Espanha. E assím podemos falar de Catalunha, do reino de Aragão, da França, de Borgonha, etc. 
        Chegados  até aquí é fácil deducir que há nesta narrativa vencedores e vencidos, é obvio. Se roubas história, ou descolocas os factos, ou manipulas nomes alguém perde para outro ganhar.
    A historiográfica medieval da  Galiza   é prácticamente inexistente, a nível de história oficial. Se fora um filme diríamos que Galiza, como atriz,  sauda o público na altura dos  romanos, um pouco de os chamados castrexos, uma vista de olhos sobre uns visitantes longiquos chamados  Suevos, e até logo, se calhar já nos veremos. O protagonista historiográfico medieval dos habitantes da Galiza  é o  chamado  reino de Leão, ou a cidade Leão e o se rei. Uma paragem  nessa historia para  a narração de que como Fernando de Aragão venceu o rei de  Portugal e Leão-galiza na batalha de Toro e assim tomar posse definitiva dos territorios revoltados na luta dinástica emtre o leste e o oeste peninsular e sobre todo  chegada dos reis católicos a porem  ordem num caos que Zurita chamou "doma e castração". Assím Galiza voltou na historia o seu lugar de  arcadia perdida na néboa e na chuva. A historiografica galega fica entalada entre duas historiográficas  feitas para explicar como se criou Portugal e como se criou Espanha. E nessa explicação, na que se parte do príncipio de que os dous estados já erão preexistentes dende tempos antigos só há que adubar-lhes uns factos históricos para demostrar o príncipio primeiro. Ou seja a historia narrada de cima para baixo.
         No entanto, se fizermos o esforço de avançar de baixo para cima, até chegarmos a creação dos estados modernos como factos históricos, encontraremos e comprenderemos melhor a história e também a o porqué criação deste estados modernos que não precisam justificação histórica. Porque não há que justificar nada na história nem fazer histórica fição. Só se trata de olhar o que foi realmente e ir mais lá do relato institucional. A olhada as causas económicas, as estructuras sociais, a sociedade civil, a tecnologia militar e civil, o papel fundamental da Igreja e a religião na época etc. 
            Pois de tudo o que  se podía falar vamos a dar uma visão dentro das muitas nacionalidades e identidades medievais a  uma fundamental para comprendermos a nossa história a da Galiza, mas também a de Portugal e a de Espanha. 
      Foram poucas as identidades nacionais medievais que derivaram em estados modernos. A maioria ficaram  como parte de eses novos  estados. Há quem para  simplificar a compreensão chama as identidades nacionais medievais nações sem estado.  Embora este conceito de nação sem estado,  por outra banda,   que pode levar a engano e tem uma carga política atual ligada o nacionalismo-independestista. Sim é certo que as identidades nacionais medievais tenhem a forma, o receptáculo preparado para serem estados em cualquer momento, também é certo que numca forma nações  no concepto político atual  e as suas condições de estado ficam envolvidas ou subsumidas num Estado  atual. Que é uma forma de organização política fruto do avanço histórico que irá evoluindo ou cambiando, ou não, tal como passou com outro tipo de organizações políticas na história. 




  No seguinte post, falaremos : 
 II.   A identidade compartida na Idade Media duma  nacionalidade galego-portuguesa.      








  Para ampliar conhecementos e contéudos, recomendamos.
        

















  Mais información.   Os mapas de Galiza. (Rodrigo Cota. )

Mapa del Reyno de Galiza. DP
NO HAY mejor manera ni más gráfica de entender la importancia de la Galiza medieval que recurrir a la historiografía de la época, sobre todo la que nos llega de fuera. De fuera de España, a ser posible. Entender cómo nos veían en Europa, y también entre los pueblos normandos y árabes. Qué decían de nosotros, qué escribían y en este caso, cómo nos situaban, literalmente, en los mapas.
Entre los siglos X y XV, por ejemplo, todos los mapas sitúan al Reino de Galicia como una entidad independiente y diferenciada de cualquier otra. Curiosamente, no existe una sola que hable de Asturias, ni como reino, por supuesto, ni como principado ni como nada. Algunos, los menos, mencionan al reino de León, siempre junto al de Galicia. En otros aparecen Galicia e Hispania. Hasta hay algunos, los árabes, que dividen la Península Ibérica entre Galicia y Al-Andalus. Pero en todos aparece siempre e inexcusablemente Galiza.
No vamos a enumerarlos: están ahí para cualquiera que los quiera ver, a un click de ratón, pero vale la pena buscarlo para comprobar que en todos los mapas germanos, ingleses, normandos, italianos de la época, nadie duda en señalar a nuestro reino como un reino diferenciado de cualquier otro. Muchos señalan a Compostela como lugar destacado, otros no. Todos incluyen a Asturias como parte de nuestro territorio; algunos agregan León; casi todos el norte de Portugal y otros, como queda dicho, hacen la distinción entre Galiza e Hispania o Galiza y Al-Andalus. Los más antiguos excusan la presencia del Reino de León, lo que demuestra algo que todos sabemos: que ese reino fue fundado y gobernado por gallegos hasta que asuntos sucesorios lo desgajaron del nuestro. La permanente omisión de Asturias, por su parte, refleja una verdad como un templo: el Reino asturiano es un cuento chino; una invención de historiadores hispanistas, desgraciadamente algunos de ellos gallegosrenegados.
Pero, y esto es importante, lo que demuestran los mapas es algo que cae de cajón, porque los mapas servían entonces para lo mismo que para lo que sirven hoy: para conocer el mundo, su división geográfica, estratégica, política y territorial. Y como no hablamos de mapas hechos por nosotros, sino por quienes querían aliarse o enfrentarse a nuestro reino, o comerciar con él, no creo que podamos sostener que fueron planos trazados por secesionistas gallegos.
Me ahorro el trabajo de ahondar en el asunto. Lo maravillosos de este tema es que una o uno lo descubra por sí mismo: que lo compruebe; que vea el nombre de nuestra nación escrito en pergaminos, en cáñamos o en linos hace más de mil años, cuando la cartografía estaba en pañales y quienes dibujaban aquello lo vendían a precio de oro a reyes o a grandes comerciantes.
Ahora que todos tenemos más tiempo libre del deseado, propongo esto como un ejercicio que puede resultar hasta entretenido, también para quien no es un fanático de la Historia; también para quien no es nacionalista; también para quien piensa de nosotros que somos una colonia riquiña que tiene marisco, playas y vacas. Más que nada para que unas y otros comprueben que llevamos aquí más tiempo que nadie construyendo una nación que merece poco respeto: Y sobre todo para que unos y otras sepan, así como de casualidad, que León, Asturias, Castilla y Portugal, todo ello, lo hemos hecho los gallegos.